O söz (Qiyamət) onların başlarının üstünü aldığı zaman onlar üçün yerdən elə bir canlı(dabbə) çıxardarıq ki, onlarla danışıb insanların ayələrimizə yəqinliklə inanmadıqlarını söyləyər.(Nəml 82)

“Dabbə” termini məna nöqteyi nəzərindən, hərəkət edən canlı mənasınadır. Həm insan həmdə qeyri insanda işlədilir. Amma mübarək ayədə “yerdəki hərəkət edəndən canlı”dan məqsəd nədir? Və onun proqramı və vəzifəsi necədir? Quran üstüörtülü şəkildə açıqlayıb, və deyir: Canlı və hərəkət edən bir canlıdır ki, Allah onu qiyamət günündən öncə yerdən çıxaracaq. O insanlarla söhbət edəcək və sözü bundan ibarət olacaq ki, camaat Allaha iman gətirçirlər. Aydındır ki, o zamanda baş verən şərait və hadisələri nəzərə alsaq, və “Dabbətul-Ərz” ayəsinə də diqqət yetirsək, görərik ki, inkar edənlər özlərinə gələcək, və öz qaranlıq keçmişindən peşiman olacaqlar. Amma heç bir faydası olmayacaq, çünki qayıdış qapısı bağlıdır.

“Dabbətul-Ərz”in xüsusiyyətləri və incəlikləri

Nəml surəsinin 82 ci ayəsindən öncəki ayələr, o kafirlərdən söhbət açır ki, səbirsizliklə qiyamət günün olmasını sankı gözləyirlər və Peyğəmbərə deyirlər: Niyə bizə vədə verdiyin əzablar, bizə nazil olmur? Niyə qiyamət qopmur? Allah taala bir neçə ayə ilə, o cümlədən Nəml surəsinin 82 ci ayəsi vasitəsi ilə qiyamətdən öncə baş verən hadisələrə toxunur. Və bu inadkar inkar edənlərin əzablı talelərini aşkar edir.

Allah taala bu mübarək ayədə buyurur: “Onlara deyilən söz yerinə yetdiyi (qiyamət yaxınlaşdığı) zaman onlar üçün yerdən (mö´minlərlə kafirləri xüsusi nişanla bir-birlərindən ayıran) bir canlı çıxardarıq ki, onlarla danışıb (Bizim adımızdan): "İnsanlar ayələrimizə inanmırdılar!" - deyər”((Nəml 82)

Ayədə “وَقَعَ الْقَوْلُ عَلَيْهِمْ” yəni “Onlara deyilən söz yerinə yetdiyi zaman” gələn bu ibarətdən məqsəd qiyamətin qopması və onun əlamətlərinin olmasıdır. Onlar elə əlamətlərdir ki, onları müşahidə etmək belə hər kəsi təslim edir. İnsan yaqin tapır ki, İlahi vədələr haqqdıe və qiyamət yaxındır.

“Dabbə” sözü məna baxımından həm insana həm qeyri insana deyilən canlı mənası daşıyan bir ifadədir. Amma mübarək ayədə gələn “yerdəki canlı” necə bir valıqdır və hansı canlıdır? Onun vəzifəsi və proqramı nədir? Quran üstü örtülü şəkildə qeyd etmişdir: hərəkət edən canlıdır ki, Allah onu qiyamətin opmasına az qalmış onu yerdən çıxardar. O insanlarla söhbət edər: Sözü də bu olacaq ki, İnsanlar Allahın ayələrinə iman gətirmirlər.

Aydındır ki, o şəraitdə, o zamanda baş verəcək hadisələrə nəzər saldıqda, “Canlı hərəkət edənin” sözü ilə inadkarlar və inkar edənlər özlərinə gələcək. Öz qaranlıq keçmişlərindən peşiman olacaqlar. Amma faydası olmayacaq, çünki geri qayıdış yoxdur.

Təfsir kitablarında və bir sıra hədis kitablarında “yerdəki canlı” nın xüsusiyyətləri və əlamətləri barədə bəzi işarələr olunub - Bir qurup alim onu insan olmayan canlı fərz edərək, sadəcə yerdəki canlılardan saymışlar. Onlar bu sözün mənası yerdəki canlılardan biri olması qənaətindədirlər

. Bəzi rəvayətlərdə o canlı qorxulu və anormal şəkildə canlandırılıb, və onun üçün müxtəlif şəkillər qeyd edilib

Bir qrup alim isə bu sahədə olan bir çox hədislərə istinad edərək, o canlını insan olaraq, dəyərləndiriblər. Amma fövqəladə bir insan. Hərəkət edən, fəal və aktiv bir insan ki, Axirəz-zamanda peyda olacaq və əsas işlərindən biri müsəlmanlarla münafiqləri ayırmaq və onları müəyyənləşdirməkdir

Bəzi təfsirçilər müəyyən rəvayətləri rəhbər tutaraq, ikinci variantı(Dəbbətul ərzin insan olmasını) qəbul etmişlər. Və onu bir çox hədislər sübut etdiyini vurğulamışlar. O yerdəki canlını da Həzrəti Əli (ə) olaraq tanıtmış və qəbul etmişlər.

Qeyd edək ki, bu barədə bir çox hədislər mövcuddur. Onlar “yerdəki canlıdan” daha ümumi anlayış irəli sürürlər. O rəvayətlər böyük öndərlərin hər birini qiyamətin qopduğu vaxta az qalmış fövqəladə hərəkət və qiyam edəcəklər. Haqq və batili, mömin və kafiri müəyyənləşdirəcəklər(Nəml-82)

Mənbə: islamquest.net